ธาตุเหล็กสำคัญกับ เด็ก แค่ไหน ?

ธาตุเหล็ก เป็นองค์ประกอบสำคัญของเม็ดเลือดแดงในเลือด เป็นตัวนำออกซิเจนและสารอาหารต่าง ๆ เข้าสู่เซลล์ต่าง ๆ ในร่างกาย ธาตุเหล็กมีความสำคัญอย่างมากต่อพัฒนาการของร่างกายและสมองของทารกตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา โดยเฉพาะในหนึ่งปีแรก หากขาดธาตุเหล็กในช่วงนี้ จะส่งผลเสียต่อการพัฒนาสมองในระยะยาวอย่างถาวร

 

ธาตุเหล็กนอกจากเป็นองค์ประกอบในเม็ดเลือดแดงแล้ว ยังเป็นส่วนประกอบของกล้ามเนื้อและเอ็นไซม์ของอวัยวะต่างๆในการทำหน้าที่อื่นๆ นอกจากนี้ร่างกายยังมีระบบการสำรองธาตุเหล็กสะสมในอวัยวะต่างๆ เช่น ไขกระดูก ตับ และ ม้าม ทารกแรกเกิดได้รับธาตุเหล็กจากมารดาผ่านทางรกตั้งแต่อยู่ในครรภ์ หลังจากคลอดจะได้ธาตุเหล็กจากอาหาร ได้แก่ น้ำนมแม่ และ อาหารอื่น ๆ ธาตุเหล็กจากน้ำนมแม่จะดูดซึมได้ดีมากถึงร้อยละ 50 ของธาตุเหล็กที่มีอยู่ น้ำนมแม่จึงเป็นอาหารที่ดีที่สุดสำหรับทารก ในภาวะปกติจะเพียงพอสำหรับลูกจนถึงอายุ 6 เดือน

 

มีการศึกษาทั่วโลกพบว่าการขาดธาตุเหล็กในวัยทารก จะมีปัญหาต่อสมองโดยเฉพาะด้านเชาว์ปัญญา สมาธิ และปฏิภาณไหวพริบ (Cognitive Function) ในกรณีที่ขาดธาตุเหล็กและได้รับการแก้ไขก็อาจจะไม่สามารถทำให้สมองกลับมาเป็นปกติได้เหมือนคนที่ไม่เคยขาด โดยพบว่าเด็กอาจจะมีการสูญเสียศักยภาพด้านสติปัญญาไป ทำให้ IQ ต่ำลงอย่างถาวร

 

การขาดธาตุเหล็กยังทำให้มีภาวะโลหิตจาง ทำให้มีการเจริญเติบโตของร่างกายต่ำกว่าเกณฑ์เฉลี่ย อาจพบว่าเด็กมีความสูงน้อยกว่าเกณฑ์เฉลี่ย การขาดโภชนาการที่ถูกต้องอาจทำให้ติดเชื้อและเจ็บป่วยได้ง่าย ส่วนใหญ่ของผู้ที่ขาดธาตุเหล็กมักไม่แสดงอาการ ในกลุ่มที่ขาดในระดับรุนแรงพบว่ามีอาการซีด เม็ดเลือดแดงขนาดเล็ก อ่อนเพลีย หงุดหงิด หัวใจเต้นเร็ว ความอยากอาหารลดลง บางคนมีพฤติกรรมการรับประทานที่ผิดปกติ เช่นรับประทานน้ำแข็งมาก รับประทานกระดาษ แป้ง ข้าวดิบ มีลิ้นเลี่ยน ลักษณะเล็บผิดปกติ  นอกจากนี้ ภาวะขาดธาตุเหล็กยังส่งผลต่อการพัฒนาการของสมองและการเรียนรู้ของเด็กอีกด้วย

 

ธาตุเหล็กได้มาจากที่ไหนบ้าง  

• ธาตุเหล็กที่สะสมอยู่ในตัวทารกตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา

   โดยปกติทารกที่คลอดครบกำหนดน้ำหนักตัวปกติ จะมีธาตุเหล็กเพียงพอต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของสมองเพียง 4 เดือนเท่านั้น หลังจากนั้นทารกจำเป็นต้องได้รับธาตุเหล็กจากแหล่งอื่น

• ธาตุเหล็กที่ได้จากอาหาร

   โดยที่น้ำนมแม่มีธาตุเหล็กอยู่น้อยเพียงพอสำหรับทารกจนอายุ 4 เดือนเท่านั้น หลังจากนั้นถ้ากินนมแม่อย่างเดียว Centers of Disease Control and Prevention (CDC) และ American Academy of Pediatrics (AAP) แนะนำว่าต้องได้รับธาตุเหล็กและวิตามิน D เสริมเพิ่มขึ้น เพื่อป้องกันไม่ให้เด็กขาดธาตุเหล็กและวิตามิน D 

 

ผลกระทบของการขาดธาตุเหล็ก

-ผลต่อสมองและความฉลาด เด็กที่มีภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก มี IQ ต่ำลง 5-10 จุด มีพัฒนาการช้ากว่า

-ผลต่อพฤติกรรม การขาดธาตุเหล็กทำให้เด็กมีอารมณ์หงุดหงิด ตกใจง่าย เซื่องซึม

-ผลต่อร่างกาย เด็กที่มีภาวะโลหิตจางมีน้ำหนักและส่วนสูงน้อยกว่าเด็กที่ไม่ขาดธาตุเหล็ก ความสามารถในการทำงานของกล้ามเนื้อลดลง

-ผลต่อภูมิคุ้มกัน การขาดธาตุเหล็กทำให้ประสิทธิภาพของระบบภูมิคุ้มกันลดลง ทำให้เด็กไม่สบายง่ายขึ้น

 

การป้องกันการขาดธาตุเหล็กในทารก  

• ทารกที่ดื่มนมแม่อย่างเดียวในช่วง 4 เดือนแรก จึงจำเป็นต้องเสริมธาตุเหล็ก โดยอาหารเสริมที่มีธาตุเหล็กเพิ่มขึ้น เช่น น้ำซุปที่ทำจากเนื้อสัตว์ ตับ หรือผักใบเขียว

• ให้ทานวิตามินที่มีธาตุเหล็ก

• การดื่มนมผงที่มีธาตุเหล็กผสม (fortified milk) 

• ให้คำแนะนำเรื่องอาหาร ในกรณีที่ดื่มนมถั่ว เนื่องจากนมถั่วมี Phytate มากเกินไปจะขัดขวางการดูดซึมธาตุเหล็กในทารก

• การดื่มนมกล่องที่เป็นนมวัวแท้ๆ (UHT) มีธาตุเหล็กน้อย และไม่เหมาะสมสำหรับเด็กที่ต้องการธาตุเหล็ก

 

อ้างอิงข้อมูลจาก :  https://shorturl.asia/n7CZU 

                              https://shorturl.asia/SyKt8